Europejska Dyrektywa Maszynowa wymaga, aby dla każdej maszyny przed wprowadzeniem jej na rynek przeprowadzono analizę ryzyka. Konwergencja technologii informacyjnej (IT) i operacyjnej (OT), a także szybki rozwój technologiczny spowodowały konieczność zmiany Dyrektywy Maszynowej. W rezultacie opracowano nowe rozporządzenie dotyczące maszyn, które zastąpi Dyrektywę Maszynową jako podstawę prawną.
Zawiera ono dodatkowe wymagania dotyczące przeprowadzania analizy ryzyka. Oprócz ogólnej procedury analizy ryzyka, wprowadzono różne metody oceny ryzyka, których funkcje wyjaśniono poniżej.
Podstawa prawna
Zgodnie z dyrektywą maszynową UE 2006/42/WE producent maszyn nie może wprowadzić maszyny na rynek, jeśli stwarza ona zagrożenie. Producent, w celu wydania pisemnego potwierdzenia, przeprowadza ocenę zgodności CE, która obejmuje sporządzenie analizy ryzyka. Maszyny mogą nosić znak CE tylko wtedy, gdy proces oceny został w pełni zakończony, a analiza ryzyka wykazała, że maszyna jest bezpieczna.
Dyrektywa Maszynowa opisuje proces analizy ryzyka w sposób bardzo ogólny, nawet jeśli w załączniku wymienia możliwe zagrożenia, które należy wziąć pod uwagę podczas dokonywania analizy. Bardziej dokładny opis procesu można znaleźć w normie ISO 12100 – Ocena ryzyka i ograniczanie ryzyka (Ilustracja 1). Określa ona proces iteracyjny, w którym najpierw identyfikuje się, szacuje oraz ocenia rodzaje zagrożeń. Jeśli ocena wykaże, że występują niedopuszczalne zagrożenia, wówczas należy je zminimalizować. Procedura ograniczania zagrożeń jest podzielona na trzy etapy, a przestrzeganie kolejności tych etapów jest obowiązkowe.
Pierwszy z etapów dotyczy zastosowania rozwiązań konstrukcyjnych, które są bezpieczne same w sobie. Oznacza to, że maszyna musi być zaprojektowana w taki sposób, aby była bezpieczna. Jeśli nie jest to możliwe, producent może zastosować odpowiednie techniczne środki ochronne i uzupełniające środki ochronne. Należą do nich na przykład osłony, takie jak ogrodzenia lub elektroczułe wyposażenie ochronne, takie jak optoelektroniczne kurtyny bezpieczeństwa. Środki te zapewniają, że operator nie może już uzyskać dostępu do miejsca niebezpiecznego. Jeżeli zastosowanie rozwiązań technicznych lub konstrukcyjnych bezpiecznych nie jest możliwe, można zastosować procedury operacyjne i informacje dotyczące użytkowania. Przykładem takich rozwiązań może być szkolenie pracowników.
Jeśli wdrożono odpowiednie rozwiązania mające na celu ograniczenie ryzyka, proces iteracyjny rozpoczyna się od nowa. W ten sposób można zidentyfikować zagrożenia, które nie zostały w pełni wyeliminowane przez zastosowane rozwiązania lub też zagrożenia, które zostały przez nowe rozwiązania spowodowane. Proces iteracyjny jest zakończony, gdy wszystkie zagrożenia zostaną odpowiednio zminimalizowane.
Nowe Rozporządzenie Maszynowe UE 2023/1230 zastąpi Dyrektywę Maszynową od 20 stycznia 2027 roku. Nie przewidziano przepisów przejściowych. Zmiana Dyrektywy Maszynowej była konieczna ze względu na postęp techniczny. Rozporządzenie w sprawie maszyn zawiera obecnie szczegółowe wymagania dotyczące bezpieczeństwa maszyn, które pojawiają się w następujących obszarach:
